Mô tả: Cây nhỏ, cao 4-5m. Thân và cành khúc khuỷu. Lá mọc so le,
hình trứng, cứng, ráp, mép khía răng. Hoa đơn tính khác gốc. Cụm hoa đực dạng
đầu có cuống, đính ở dưới những cành ngắn, gồm 10-12 hoa. Cụm hoa cái chỉ có 1
hoa. Quả mọng màu vàng, gắn trên đài tồn tại.
Mùa hoa quả tháng 6-11.
Bộ phận dùng: Vỏ rễ, vỏ thân, lá và mủ - Cortex Radicis, Cortex, Folium et
Latex Strebli Aspris.
Nơi sống và thu hái: Loài của Ấn Độ, Xri Lanca, Mianma, Nam Trung Quốc, Thái
Lan, Campuchia, Malaixia, Inđônêxia, Philippin và Việt Nam. Ở nước ta, cây mọc
hoang ở vùng đồi núi và thường được trồng làm hàng rào ở khắp nơi; trồng bằng
gieo hạt hoặc bằng cành. Thu hái các bộ phận của cây quanh năm; mủ dùng tươi,
các bộ phận khác rửa sạch, thái ngắn, phơi khô, sao vàng.
Thành phần hoá học: Trong mủ có nhựa và một ít cao su; ở mủ đông đặc, tỷ lệ
nhựa là 76%, cao su là 23%. Nhựa có tác dụng làm đông mủ. Vỏ chứa một chất
đắng, còn có một glucosid là streblosid.
Tính vị, tác dụng: Duối có vị đắng, chát, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt,
giải độc, thông huyết, cầm máu, sát trùng. Người ta nhận thấy chất đắng của vỏ
có tác dụng đối với cơ tim tương tự như adrenalin. Streblosid có thể so sánh
với digitoxin.
Công dụng, chỉ định và phối hợp: Quả chín ăn ngọt và thơm. Lá Duối dùng để đánh bóng đồ gỗ.
Gỗ mịn, trắng, mềm, đẹp thường dùng để khắc dấu, tiện đồ đạc. Vỏ chứa nhiều xơ
dùng dệt túi, làm nguyên liệu chế bông nhân tạo và làm giấy. Lá làm thức ăn cho
gia súc. Nhiều bộ phận được dùng làm thuốc: 1. Lá Duối: chữa trâu bò đau bụng
ỉa chảy và xoa bóp chữa bại liệt; còn dùng chữa nắng nóng. Lá sao vàng chữa
băng huyết, kiết lỵ. Lá non giã đắp trị vết thương chảy máu (thêm ít vôi tôi).
2. Nhựa mủ Duối dùng dán hai bên thái dương chữa nhức đầu; cũng dùng chữa đinh
sang, lở chốc; 3. Vỏ Duối dùng chữa sâu răng, đau bụng, sốt, đi ỉa chảy, lỵ,
trị được ho và lao phổi, phong thấp đau nhức, chó dữ cắn và đắp bó chữa gẫy
xương; 4. Cành và rễ thái mỏng sắc uống làm thuốc thông tiểu chữa bụng trướng.
Vỏ rễ chữa đái đục, bí đái. Liều dùng 12-20g dưới dạng thuốc sắc để uống và
ngậm. Dùng ngoài lấy lượng vừa đủ. Ở Ấn Độ, nước sắc vỏ dùng chữa sốt, lỵ và ỉa
chảy. Rễ dùng đắp trị mụn nhọt mưng mủ và viêm; cũng dùng trị rắn cắn. Nhựa mủ
sát trùng, làm se, dùng đắp nứt nẻ ở tay và ở gót chân.
Đơn thuốc:
1. Chữa phù thũng: Dùng lá Duối 12g, vỏ Bưởi
(sao vàng) 12g, vỏ Quýt 12g, cây Bố rừng 12g, vỏ Tỏi 10g, củ Sả 10g. Đổ 600ml
nước sắc còn 200ml, uống mỗi thang 2 nước trong 1 ngày.
2. Đái đục: Dùng vỏ rễ Duối, vỏ rễ Nhót, mỗi vị
20g, sắc uống.
3. Bó gãy xương: Dùng vỏ Duối giã nhỏ với lá
Thanh táo, dây Tơ hồng và Chuối tiêu đắp bó.
4. Sâu răng: Dùng vỏ Duối sắc đặc ngâm.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét